EPISTOLA 199DE FINE SAECULIScripta

EPISTOLA 199

DE FINE SAECULI

Scripta post superiorem.

A. Hesychio respondet quomodo expectandus sit Domini adventus (nn. 1-3) et intelligenda sint divina testimonia de fine saeculi, ad vigilantiam bonaque opera hortantia ut liquet ex Act. Ap. (nn. 4-6), ex Paulo (nn. 7-11) et Christo loquente (nn. 12 et 14). Rogat deinde ut illa loca ab ipso allata clarius exponat multaque ab ipso temere dicta confutat (nn. 13-18) in Danielis hebdomadis interpretandis (nn. 19-21), de signis finem saeculi nunciantibus (nn. 22-24), explanans Domini sermonem quem eschatologicum vocant (nn. 25-35) multaque dicens de malis in dies ingravescentibus (nn. 36-38), de signis in sole, de pressura gentium, de Filio hominis in nube venturo (nn. 39-42), docens quo ordine narrentur illa signa a Marco et Matthaeo de reditu Christi fortasse in Ecclesia (nn. 43-45), qui non rediturus sit in fine antequam mundus Evangelio repleatur (nn. 46-49). Agit denique de prophetiis quae praeteriti temporis verbis enunciantur (nn. 50-51) monetque praestare non requirere tempus Christi adventus, sed unumquemque ad illum excipiendum paratum esse (nn. 52-54).

DOMINO BEATISSIMO, ET VENERABILITER SUSPICIENDO FRATRI ET COEPISCOPO HESYCHIO, AUGUSTINUS, IN DOMINO SALUTEM.

Dominum diligentes moleste ferunt moras eius adventus.

1. 1. Accepi litteras Venerationis tuae, quibus valde salubriter exhortaris ut Salvatoris nostri diligatur et desideretur adventus. Facis hoc ut servus bonus eiusdem patrisfamilias, avidus lucrorum Domini tui, et volens habere plurimos socios dilectionis qua ipse praecipue et perseveranter accenderis. Intuentes igitur quod commemorasti de Apostolo, quia Dominum dixit redditurum coronam iustitiae, non tantum sibi, sed et omnibus qui diligunt manifestationem eius 1, ita recte vivimus, et in hoc saeculo tamquam peregrini agimus, cum se in hac dilectione cor nostrum proficienter extendit; sive citius sive tardius veniat quam putatur, cuius manifestatio fideli caritate diligitur, et pio desideratur affectu. Servus quippe ille qui dicit: Moram facit dominus meus 2; et percutit conservos suos, manducat et bibit cum ebriosis, non utique diligit manifestationem eius. Ex moribus enim apparet animus eius; quos mores, licet breviter, ideo magister bonus curavit exprimere, id est superbiam atque luxuriam, ne quod dicebat: Moram facit dominus meus, desiderio domini sui dicere crederetur, quo ardebat ille qui dicebat: Sitivit anima mea ad Deum vivum: quando veniam, et apparebo ante faciem Dei? 3 Dicendo enim, quando veniam? moras se perpeti moleste ferebat; quia etiam quod tempore acceleratur, desiderio tardum videtur. Quomodo autem tardus est eius adventus, vel quomodo longe futurus est, cum ipsi Apostoli, tempore quo adhuc erant in carne, dixerint: Novissima hora est 4 quamvis a Domino audierint: Non est vestrum scire tempora?. Hoc ergo nesciebant quod nescimus et nos (quantum ad me attinet dico, et eos qui hoc mecum nesciunt); et tamen quibus dictum est: Non est vestrum scire tempora, quae pater posuit in sua potestate 5, diligebant eius manifestationem 6, et dabant conservis suis in tempore cibaria, nec percutiebant eos dominando eis, nec luxuriabantur cum amatoribus mundi, dicentes: Moram facit Dominus meus 7.

Bonis moribus viventes ad adventum Domini parati erimus.

1. 2. Alia est ergo ignorantia temporum, alia labes morum amorque vitiorum. Nam et apostolus Paulus quando dicebat: Non cito moveamini mente, neque terreamini, sive per verbum sive per epistolam, tamquam per nos missam, quasi instet dies Domini 8; nolebat utique ut crederent eis qui iam propinquare Domini arbitrabantur adventum: nec tamen volebat ut, tamquam servus ille, dicerent: Moram facit Dominus meus venire, et traderent se superbiae luxuriaeque perdendos; sed sic eos nolebat de propinquante die novissimo falsis auscultare rumoribus, ut tamen vellet eos paratos adventum Domini sui, lumbis accinctis et lucernis ardentibus opperiri 9: quibus dicit: Vos autem, fratres, non estis in tenebris, ut vos dies ille tamquam fur comprehendat. Omnes enim vos filii lucis estis et filii diei; non sumus noctis neque tenebrarum 10. Ille autem qui sic dicit. Moram facit Dominus meus venire, ut percutiat conservos suos, et epuletur cum ebriosis, non est filius lucis, sed tenebrarum; et ideo eum tamquam fur dies ille comprehendet: quod unusquisque debet etiam de die huius vitae suae novissimo formidare. In quo enim quemque invenerit suus novissimus dies, in hoc eum comprehendet mundi novissimus dies; quoniam qualis in die isto quisque moritur, talis in die illo iudicabitur.

Nobis vigilandum ad adventum Domini paratis.

1. 3. Ad hoc pertinet quod in Evangelio secundum Marcum ita scriptum est: Vigilate ergo, quia nescitis quando dominus domus veniat; sero, an media nocte, an galli cantu, an mane, ne cum venerit repente, inveniat vos dormientes. Quod autem vobis dico, omnibus dico, Vigilate 11. Quibus enim omnibus dicit, nisi electis et dilectis suis ad corpus eius pertinentibus, quod est Ecclesia 12? Non solum ergo illis dixit, quibus tunc audientibus loquebatur; sed etiam illis qui fuerunt post illos ante nos, et ad nos ipsos, et qui erunt post nos usque ad eius novissimum adventum. Numquid autem omnes inventurus est dies ille in hac vita, aut quisquam dicturus est quod ad defunctos etiam pertineat quod ait: Vigilate, ne cum repente venerit, inveniat vos dormientes? Cur itaque omnibus dicit, quod ad eos solos pertineat qui tunc erunt, nisi quia eo modo ad omnes pertinet, quomodo dixi? Tunc enim unicuique veniet dies ille, cum venerit ei dies ut talis hinc exeat, qualis iudicandus est illo die. Ac per hoc vigilare debet omnis christianus, ne imparatum inveniat eum Domini adventus. Imparatum autem inveniet ille dies, quem imparatum invenerit suae vitae huius ultimus dies. Certe enim hoc saltem manifestum erat Apostolis, non eorum temporibus, cum hic in carne viverent, Dominum esse venturum: et tamen quis dubitet eos praecipue vigilasse et servasse quod omnibus dixit, ne imparatos repente veniens inveniret?

Quid sibi velit: Non est vestrum nosse tempora.

2. 4. Nondum sane intellego quonam modo accipi debeat quod scripsit Sanctitas tua, propterea dixisse Dominum Apostolis: Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae Pater posuit in sua potestate; quoniam secutus adiunxit: Sed eritis mihi testes in Ierusalem, et in Iudaea, et in Samaria, et usque ad ultimum terrae 13. Quem Scripturae sensum sic exponis, ut dicas: "Non ergo Apostolos testes consummationis mundi, sed nominis et resurrectionis suae voluit intellegi". Non quidem ille ait: "Non est vestrum praedicare tempora"; sed: Non est vestrum nosse: verum si ita vis intellegi quod ait: Non est vestrum scire, ac si diceret: Non est vestrum scientes facere, id est, non est vestrum hoc docere; quis nostrum docere audeat, vel se scire praesumat quod Deus ille magister nec eos discipulos docuit, a quibus praesentibus interrogatus est praesens, nec illi tam sancti magnique doctores Ecclesiam docere potuerunt?

Deus noluit praedicari quod videbat non utiliter sciri.

2. 5. An respondebitur, haec non docuisse Apostolos, sed Prophetas? Hoc enim aisti, et verum est, quod ea "quae futura sunt, sanctorum Prophetarum vocibus cognoscuntur, qui priusquam fierent, inquis, ea quae futura erant, voluntate divina hominibus sunt locuti". Sed si veneratio tua satis admiratione plenum esse dicit, si ea Deus quae praedici voluit, ad hominum sensus penitus non posse pervenire constituit; quanto maiore admiratione plenam est, si ea quae Prophetae hominibus sunt locuti, haec Apostoli vel scire sunt prohibiti vel docere! Quomodo autem Prophetae ista, de quibus agitur, tempora docentes, non intellegerentur ab Apostolis, si intelleguntur a nobis? aut si eos Apostoli intellexerunt, istam mensuram temporis prophetantes; quomodo non docerent quod intellexerunt, quando per eorum praeconium et ipsi Prophetae innotescebant, qui eos suis Libris ista docuerunt? Et ideo per quas Litteras ea ipsi didicerant, per easdem poterant alii quoque in his gentibus discere, in quibus Apostoli auctoritatem propheticam commendabant. Cur ergo eis dictum est, Non est vestrum scire, vel si ita intellegendum est. Non est vestrum docere tempora, quae Pater posuit in sua potestate 14; quandoquidem sic ea docebant, cum hi in quorum Litteris discerentur, per illos innotescebant? Unde credibilius est, non Deum noluisse sciri quod voluit praedicari, sed noluisse praedicari quod videbat non utiliter sciri.

Cur Christus Iudaeos obiurgaverit.

2. 6. "Cur ergo, inquis, de temporibus cognoscendis ipse Dominus monet, ubi dicit: Quisnam est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore?" etc. Imo vero monet, non ut bonus servus cognoscat temporum finem; sed ut omni tempore in opere bono vigilet, quia nescit temporum finem. Non monet ut tempora, quae Pater posuit in sua potestate, assequamur super Apostolos; sed monet ut quoniam nescimus quando veniat Dominus, in cordis praeparatione imitemur Apostolos: unde iam supra satis locutus sum. Arguit autem Iudaeos quare tempus non cognoscant, dicens: Hypocritae, faciem caeli potestis probare, etc. 15; quoniam illud tempus non agnoscebant quod iam volebat agnosci, id est primi adventus sui, quo in eum crederent qui alterum eius adventum vellent exspectare vigilantes, quandocumque futurus esset. Qui enim adventum Domini non cognoverit primum, praeparare se non poterit ad secundum, credendo in eum fideliterque vigilando, ne illum tamquam fur in tenebris comprehendat, sive tardius venerit, sive citius quam speratur 16.

Multo abhinc tempore dictum: Novissima hora est.

3. 7. Dicit etiam, sicut admones, apostolus Paulus: In novissimis temporibus instabunt tempora periculosa 17, et reliqua. Sed numquid ideo docet tempora, quae Pater posuit in sua potestate 18? aut ideo quisquam novit quam longa vel brevia sint eadem ipsa, quae fatendum est esse novissima? Cogitare quippe debemus quam olim dictum sit: Filioli, novissima